متره و برآورد
یکی از مهم‌ترین و اساسی‌ترین ارکان ساخت‌وساز، متره و برآورد می‌باشد. متره و برآورد علمی است برای اندازه‌گیری که همه‌ی جوانب کارها را در بر می‌گیرد. قبل از ساخت هر پروژه‌ای نیاز هست که همه‌ی آنچه برای ساخت پروژه استفاده می‌شود را متره و برآورد کنند.
حال با مطرح کردن یک مثال، متره و برآورد را بهتر درک کنیم؛ انسان در زندگی خود قبل از اینکه عمل و کاری را انجام دهد، آن را خوب می‌سنجد و عواقب آن را در نظر می‌گیرد، یا به‌عبارت‌دیگر آن را متره می‌کند. در این مقاله تیم متخصص همیاردیما توضیحی در مورد مهارت ها و خصوصیات مهندس مترور ارائه می دهد.
متره کلمه‌ی فرانسوی است که به معنی متر کردن (اندازه گرفتن) می‌باشد و در زبان فارسی کلمه‌ی متره بیشتر در کارهای مهندسی کاربرد دارد.
به کسانی که مقادیر و اندازه‌ها را متره و برآورد می‌کنند، مترور گفته می‌شود.
مترور برای انجام دادن هر پروژه‌ای پارامترهای؛ ۱)زمان ۲)هزینه ۳)مقدار و ۴)مکان آن را مورد سنجش و اندازه‌گیری قرار می‌دهد و آن را برای کمترین زمان و هزینه‌ی اجرا، برآورد می‌کند.
قدم اول در یادگیری متره و برآورد، نقشه‌خوانی و فراگیری اصول صحیح متره و ریزمتره می‌باشد. یعنی قبل از اینکه شما بخواهید متره و برآورد را یاد بگیرید باید به‌صورت کامل به نقشه‌خوانی سازه بتنی و فولادی مسلط باشید.
۲ مورد که برای مجریان پروژه‌های عمرانی مهم است:
مقدار مصالح موردنیاز به‌طور تقریبی
بر اساس نقشه‌های اجرایی، چه مقدار مصالح نیاز دارید تا در حین اجرای پروژه با توجه به برنامه زمان‌بندی آن‌ها را تهیه کنید.
هزینه‌ی اجرای کل پروژه به‌صورت تقریبی چقدر می‌شود.
مترور در پروژه‌های عمرانی باید با فهرست بهای سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی، بخش‌نامه‌ها، دستورالعمل‌ها، تبصره‌ها، بندها، ردیف‌های شرایط عمومی و خصوصی پیمان و آیین‌نامه‌ها و مقررات ملی ساختمان آشنایی کامل داشته باشد.
۴ موضوعی که قبل از یادگیری متره و برآورد باید بدانید:
۱. نقشه‌خوانی را به‌خوبی بدانید.
۲. دانش کافی در مورد محاسبه ابعاد داشته باشید.
۳. در محاسبه ابعاد و برآورد هزینه دقت کافی داشته باشید.
۴. شناخت کافی از روش‌های اجرایی، مصالح، مشخصات و مقررات مربوطه داشته باشید.
۹ ویژگی مهم یک مترور:
۱. دقت و تمرکز
داشتن دقت و تمرکز اصلی‌ترین ویژگی یک مترور می‌باشد چون کیفیت کار مترور تا حد خیلی زیاد به‌دقت و تمرکز او بستگی دارد. اگر اطلاعاتی که مترور ارائه می‌دهد دقیق و بدون نقصی باشد، باعث می‌شود سرعت و البته کیفیت اجرای یک پروژه تا حد بسیار زیادی بالا برود.
اضافه یا کم شدن فقط یک رقم صفر در برآوردها باعث می‌شود که رقم نهایی برآورد، ده برابر کوچک‌تر یا حتی بزرگ‌تر شود. اگر تمرکز کافی در برآورد اولیه نداشته باشید باعث می‌شود که پروژه با رکود روبه‌رو شود؛ به این صورت که اگر برآورد شما اشتباه باشد (محاسبه شما بیشتر یا کمتر شود) پیمانکار دچار سردرگمی خواهد شد.
۲. سرعت در اجرای کار
اگر سرعت شما در انجام متره و برآورد یک پروژه بالا باشد، سریع‌تر پروژه را انجام خواهید داد و در آخر هم صورت وضعیت را می‌نویسید و تمام. البته باید توجه داشته باشید که سرعت‌بالای شما باعث نشود تا خطاهایتان در انجام محاسبات و خروجی‌ها زیاد شود. مترور باید بتواند با ترکیب دو عامل دقت و سرعت، به بالا بردن کیفیت و کارایی پروژه کمک کند نه اینکه صرفاً با افزایش سرعت، محاسبات را اشتباه انجام دهد و متره ی درستی ارائه ندهد.
سرعت‌بالای یک مترور در انجام یک پروژه عمرانی بدین معنی است که صورت‌وضعیت‌ها به‌موقع تنظیم‌شده و پول موردنیاز پروژه هم به‌موقع تأمین شود و درنتیجه پروژه در زمان کوتاه‌تری انجام و به بهره‌برداری برسد تا سرمایه‌های به‌کاررفته در پروژه از حالت خوابیدگی خارج شود؛ و البته خود مترور هم بتواند پروژه‌های بیشتری پشت سر هم بگیرد و انجام دهد.
۳. یادگیری متره و برآورد خارج از دانشگاه
با توجه به اینکه در کشور ما متره و برآورد جزو رشته‌های تخصصی دانشگاه‌ها نمی‌باشد، اگر می‌خواهید در حرفه‌ی متره و برآورد فعالیت کنید باید تا می‌توانید نسبت به مسائل مختلف که در یک پروژه عمرانی وجود دارد مهارت کسب کنید. تمامی کارها در شرایط پیش‌بینی‌شده و پیش‌بینی‌نشده را مدنظر قرار بدهید و برای هرکدام از آن‌ها اقدام به تهیه صورت‌وضعیت مناسب کنید.
۴. شروع قوی به همراه پایان به‌موقع و موفقیت‌آمیز
باید بدانید که موفقیت در پروژه‌های متره و برآورد درگرو دو عامل مهم می‌باشد:
الف) شروع قوی
ب) پایان به‌موقع و موفقیت‌آمیز
برای شروع قوی نیاز به داشتن اطلاعات و منابع بدون نقص و همچنین تسلط مترور نسبت به این اطلاعات و منابع می‌باشد. مترور باید توانایی لازم برای جمع‌آوری اسناد را داشته باشد و در زمان مناسب به شکل صورت‌وضعیت درآورد و ارائه بدهد و درنهایت کار را به پایان برساند.
همچنین مترور باید بداند که هر کاری را به چه صورت و در چه موقع و از کجا شروع کند. هنگام تهیه برآورد اولیه درصورتی‌که مترور نداند که به چه طریقی و از کجا باید شروع به تهیه برآورد کند، به‌طور یقین آن برآورد به بن‌بست خواهد رسید؛ و یا اگر نداند که چگونه باید صورت‌وضعیت را بنویسد، بازم هم صورت‌وضعیت دچار سردرگمی می‌شود و غیرقابل‌دفاع خواهد بود و درنتیجه متره و برآورد ما با شکست روبه‌رو خواهد شد.
از این توضیحات می‌توان فهمید که قبل از شروع یک پروژه متره و برآورد، قطعاً باید با تمام مراحل اجرای کار و به‌طور خلاصه تهیه صورت‌وضعیت‌ها و … آشنایی کامل داشته باشید.
۵. ثابت‌قدم بودن در کار
هنگامی‌که مترور یک آیتم را وارد برآورد صورت‌وضعیت و یا آنالیز بهای قیمت می‌کند باید به‌اندازه‌ای نسبت به آیتم اطمینان داشته باشد که تحت هیچ عنوان تصمیم به حذف یا تغییر آیتم نگیرد.
همچنین ثابت‌قدم بودن مترور به این معنی است که پروژه با بهترین کیفیت ممکن اجراشده و هیچ‌گونه کم و کاستی و یا حتی اضافه‌کاری در طول اجرای پروژه صورت نگیرد.
۶. ریزبین بودن (zoom in)
ریزبینی اجرای هر عمل شامل مجموعه گسترده‌ای از مصالح، ابزار، نیروی کار و یا تخصص‌های مختلف می‌باشد. یک مترور حرفه‌ای و کار بلد باید به‌اندازه‌ای دقیق باشد که کوچک‌ترین موارد در اجرای پروژه را بتواند ببیند. به‌طور مثال در اجرای عملیات آرماتوربندی، مترور برای تنظیم قیمت نهایی هر کیلوگرم آرماتور بسته‌شده باید عواملی مانند کارگر ساده، آرماتوربند، کمک آرماتوربند، میلگرد، سیم مفتول و همچنین حمل‌ونقل مصالح فلزی مورد مصرف (حمل میلگرد، قالب و …) در سازه را تجزیه کند.
ریزبین بودن در طول اجرای پروژه، باعث می‌شود تا پیمانکار یا کارفرما با کمبود منابع مالی مواجه نشود و کار با حداکثر دقت ممکن انجام گیرد.
۷. علاقه داشتن و عاشق بودن
شما باید عاشق شوید بله درست خواندید، عاشق کار بودن به این معنی است که اگر شرایط این را داشتید که حتی برای مدت یک یا دو سال کار متره و برآورد را مجانی انجام بدهید، آیا حاضر بودید این کار را انجام دهید؟ آیا شما هم‌زمانی که کار متره و برآورد را انجام می‌دهید، زمان خوردن ناهار یا شام یادتان می‌رود؟ شما اصلاً متوجه نشدید که غذا نخوردید و غرق انجام دادن کار متره و برآورد بوده‌اید؟
اگر این علائم یا مواردی مثل این رادارید باید بگویم که شما عاشق شده‌اید! این را هم بدانید اگر این‌گونه عاشق هر کسب‌وکاری باشید و برایش زحمت بکشید قطعاً به درآمدهای بسیار بالایی خواهید رسید.
۸. داشتن حافظه‌ی خوب
یکی از عواملی که باعث موفقیت در کار متره و برآورد می‌شود، داشتن یک ذهن بایگان می‌باشد؛ یعنی مترور باید بتواند تمام اطلاعات موردنیازش را به ذهنش بسپارد. مثلاً در هنگام بازدید از یک پروژه با نکاتی برخورد می‌کند که باید این اطلاعات و نکات را به ذهنش بدهد تا بتواند در زمان مناسب از این نکات و اطلاعات استفاده کند.
۹. داشتن مهارت فن بیان خوب و مذاکره
باید بدانید که یک مترور با کلیه قسمت‌های اجرایی و نظارتی پروژه در تماس می‌باشد. افرادی مانند ناظر، مهندس مجری پروژه، رئیس کارگاه، کارگر ساده و افراد دیگر.
مهندس مترور در هنگام رسیدگی به صورت‌وضعیت‌ها باید در بعضی مواقع برای برخی از آیتم‌ها دلیل مشخصی به مهندس ناظر ارائه بدهد بنابراین باید با فن بیان خوب بتواند این موارد را توضیح دهد و مهندس ناظر را راضی و قانع کند. ولی اگر فن بیان خوبی نداشته باشد به‌خوبی نمی‌تواند مهندس ناظر را قانع کند.
همچنین برای گرفتن پروژه‌ها از کارفرما باید علاوه بر فن بیان خوب اصول مذاکره نیز به‌خوبی بلد باشد تا بتواند پروژه را بگیرد و به‌اصطلاح کار نپرد!
۵ نکته‌ی بسیار مهم قبل از متره و ریز متره
۱. مطالعه‌ی کامل نقشه و مشخصات آن، خصوصا دیتیل ها و جزئیات اجرایی
مترور خوب و دقیق باید قبل از شروع متره کردن پروژه موردنظر، نقشه‌ها و تمامی جزئیات آن را به‌طور کامل مطالعه و بررسی کند و در صورت ناقص بودن و یا غیرقابل فهم بودن نقشه‌ها و جزئیات آن، باید آن را به مهندس طراح بازگشت بدهد تا نقشه و مشخصات را اصلاح و تکمیل کند.
از جمله موارد نقصی که ممکن است در نقشه‌ها باشد:
- عدم درج مقاومت فشاری بتن (عیار بتن)
- کمبود اندازه و ابعاد موجود در پلان‌ها و دیتیل ها
- مشخص نبودن نوع آرماتور
- عدم درج مشخصات و جداول مربوط به کارهای فولادی سنگین (جداول مربوط به ابعاد و اندازه‌های نبشی‌ها، پلیت ها و ورق‌ها)
- عدم درج مشخصات تیرچه‌ها و جزئیات مربوط به آن و موارد دیگری مثل این‌ها.
۲. فهرست بندی کردن تمام قسمت‌هایی که باید متره شود تا به‌این‌ترتیب چیزی از قلم نیفتند.
۳. به‌منظور نظم بخشیدن به عملیات متره باید عملیات ریزمتره را در جداول مخصوص به آن انجام داد.
۴. آدرس‌هایی که در ریزمتره آورده می‌شود باید بر اساس نقشه و جزئیات، دقیق و خوانا و همچنین بدون خط‌خوردگی باشد.
۵. الزامات نقشه‌های اجرایی جهت متره
الف) نقشه‌های اجرایی، سازه‌ای و معماری باید با مقیاس مشخص، ابعاد و اندازه مشخص، دقیق و خوانا بوده و دارای تمام جزئیات اجرایی باشد که یک مترور به‌راحتی بتواند از آن‌ها استفاده کند.
ب) جدول نازک‌کاری، کامل و با آدرس و مشخصات تعیین‌شده باشد و در نقشه‌ها معلوم شود.
ج) جدول لیستوفر میلگرد و آهن‌آلات مصرفی در نقشه‌های سازه ای به‌طور دقیق مشخص باشد.
د) نوع، تعداد و اندازه درب‌ها و پنجره‌های مصرفی در پروژه با جزئیات کامل مشخص باشد.
