مزایده در لغت به معنای «در معرض فروش گذاشتن چیزی، به نحوی است که هر خریداری که قیمت بیشتر را پیشنهاد کرد، کالا به وی فروخته شود» و در اصطلاح حقوقی به معامله‌ای گفته می‌شود که طی آن، مالی منقول یا غیرمنقول (همانند زمین و خانه) و متعلق به فرد یا افرادی را از طریق اجرای احکام، مطابق با شرایط مقرر قانونی به فروش بگذارند. قبل از اجرای مزایده، مال از طریق کارشناس رسمی منتخب دادگستری، ارزیابی می‌شود و بهای تعیین شده توسط وی، به‌عنوان بهای پایه‌ی فروش انتخاب می شود. به این ترتیب، پیشنهاد شخصی که بالاترین قیمت را بیان نماید، پذیرفته می شود و مال مورد مزایده به آن شخص که در اصطلاح «برنده‌ی مزایده» نام دارد، منتقل می‌گردد؛ بنابراین، مزایده به معنای فروختن به بالاترین قیمت است که در مقابل مناقصه قرار دارد.
نحوه‌ی اجرای مزایده
برای اجرای مزایده، دعوت عمومی از طریق چسباندن آگهی در معابر عمومی همانند خیابان‌ها و کوچه ها، توسط کلانتری محل و درج در روزنامه‌ی کثیرالانتشار به عمل می آید. علاوه بر آن طرفین مزایده یعنی محکوم له و محکوم علیه (یعنی شخصی که حکم علیه او و همچنین شخصی که حکم به نفع او صادرشده است) توسط ابلاغیه‌ای به جلسه ی مزایده که در تاریخ و ساعت و محل مشخصی انجام می گیرد، دعوت می شوند. همچنین محکوم له هم می تواند به‌عنوان خریدار در مزایده شرکت نماید.
چنانچه در دعوت اول مال به فروش نرسد، مزایده برای بار دوم تکرار یا درصورتی که تقاضای محکوم له مال دیگری از محکوم علیه معرفی و توقیف می گردد. درصورتی که مال، مجدداً و با تکرار مزایده به فروش نرسد یا محکوم له به قبول مال باقیمت ارزیابی شده توسط کارشناس، راضی نشود، مال به محکوم علیه بازگردانده می شود تا با فروش آن، طلب محکوم له را پرداخت نماید.
کاربرد مزایده
برخلاف مناقصه، در مورد مزایده قانون خاصی وجود ندارد و از شرایط مربوط به مناقصه در مورد آن استفاده می شود، ولی قوانین مختلف موادی را به‌صورت پراکنده، به شرایط مزایده اختصاص داده اند.
مواد ۱۱۳ الی ۱۳۶ قانون اجرای احکام مدنی، به شرایط انجام مزایده اشاره دارند. همچنین با توجه به ماده‌ی ۳۴ قانون ثبت، مزایده در معاملات شرطی و رهنی هم کاربرد دارد. درصورتی‌که بدهکار درازای بدهی خود مالی را به رهن گذاشته باشد و ظرف مهلت مقرر نتواند بدهی خود را پرداخت کند، طلبکار می‌تواند اجرای مزایده را برای فروش ملک مورد رهن به میزان طلب خود تقاضا کند. آیین نامه ی اجرای مفاد اسناد رسمی چگونگی فروش و شرایط آن را مشخص کرده است.
روش مزایده:
یکی دیگر از روش های پیش بینی شده در قانون محاسبات عمومی، روش مزایده است که برای انعقاد پیمان های عمومی می باشد.
مزایده ترتیبی است که در آن اداره، فروش کالاها و خدمات یا هر دو را از طریق درج آگهی در روزنامه کثیرالانتشار و یا روزنامه رسمی کشور به رقابت عمومی می گذارد و قرارداد را با شخصی که بیشترین بهاء را پیشنهاد می کند، منعقد می سازد. مزایده خود بر دو نوع می‌باشد:
آ) حضوری؛
ب) کتبی.
مزایده حضوری:
به مزایده حضوری اصطلاحاً حراج هم گفته می شود و انجام آن ساده و با تشریفات کمتر همراه است. البته استفاده از این روش نمی‌تواند، همیشگی باشد؛ بلکه منحصر در موارد فوری و غیر مهم می باشد.
مزایده کتبی:
در این نوع روش، مزایده به‌صورت کتبی و با تشریفاتی خاص انجام می پذیرد و در معاملات مهم، همراه با درج آگهی و انتشار آن و تشکیل کمیسیون، مزایده و نتایج مزایده اعلام می‌شود.
پیمان های مبتنی بر توافق:
1) روش توافق مستقیم:
این روش شبیه قراردادهای خصوصی است و طرفین قرارداد، آزادی عمل بیشتری دارند، البته این مورد محدود و منحصر در معاملات ساده و کم‌اهمیت می‌باشد؛
2 ) روش جلب نظر کارشناس:
به‌موجب قانون محاسبات، خرید یا استجاره اموال غیرمنقول یا تشخیص بالاترین مقام اجرایی و کسب نظر کارشناس رسمی یا معتمد انجام می‌گیرد.
اجباری یا اختیاری بودن روش‌ها:
در نظام حقوقی ایران، هر دو روش توافقی و مسابقه‌ای پذیرفته‌شده است؛ ولی اصل بر اجباری بودن کاربرد روش مسابقه‌ای است؛ یعنی قانون‌گذار تمایل دارد معاملات دولتی از طریق مزایده یا مناقصه انجام پذیرد.
برای انجام مزایده و مناقصه، قانون‌گذار، نصاب و حدی معین نموده است،
طبق قانون مناقصات، معاملات کوچک، معاملاتی است که مبلغ آن کمتر از 2000000 ریال باشد و معاملات متوسط، معاملاتی که مبلغ آن بیش از سقف مبلغ معاملات کوچک باشد و از ده برابر سقف آن تجاوز نکند؛ و معاملات بزرگ، معاملاتی است که مبلغ آن بیش از ده برابر سقف ارزش معاملات کوچک باشد.
ادارۀ امور مناقصه:
مرجع اداری صالح برای ادارۀ امور مناقصه در هر وزارتخانه یا مؤسسه عمومی یا شرکت دولتی و شهرداری‌ها، یک واحد اداری است که بنام ادارۀ مناقصات شناخته می‌شود و دارای وظایفی همچون تشکیل کمسیون مناقصه می‌باشد.
وظیفۀ این کمسیون، بررسی پیشنهادات رسیده از داوطلبان شرکت در مناقصه، تعیین برنده و اعلام برنده مناقصه می‌باشد.
محاسن مزایده و مناقصه:
حسن روش‌های مناقصه و مزایده، آن است که از طریق این رقابت می‌توان به بهترین گزینه‌ها دست‌یافت؛ همچنین رعایت اصل برابری افراد در این‌گونه قراردادها رعایت می‌شود.
البته معایبی همچون سوق دادن شرکت‌کنندگان به سوی کمیت و عدم توجه به کیفیت که معمولاً در مناقصات مشاهده می شود، در این روش‌ها وجود دارد.
تیم همیاردیما با برگزاری مزایده و فراهم آوردن شرایط شرکت در مزایده در تلاش است تا منابع قابل‌اعتماد و دقیقی در این زمینه فراهم آورد اشخاص حقیقی و حقوقی می‌توانند مزایدات خود را در سایت همیاردیما برگزاری کنند و از آن‌سو تمامی افراد اعم از حقیقی و حقوقی می توانند با توجه به قوانین مربوط به هر مزایده در آن شرکت کنند.
